Şirketler Hukuku

Şirket bir ya da daha çok kişinin bir araya gelerek, emek veya mallarını müşterek bir gayeye erişmek üzere bir sözleşme ile birleştirmeleridir. Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere şirket; kişi, sözleşme, sermaye, müşterek amaç ve müşterek çaba unsurlarından oluşur. Şirket kurabilmek için iki ya da daha fazla kişi gerekir. Şirketlerin kurulabilmesi için şirket sözleşmelerinin yazılı olması, imzaların noter tasdikli olması ve ticaret siciline tescil ve ilan edilmesi gerekir. Sermaye şirketin iktisadi birlik olması sebebi ile ihtiyaç duyulan unsurdur.

Şirketler temel olarak şahıs şirketleri ve sermaye şirketleri olarak ikiye ayrılırlar. Adi şirket, kolektif şirket ve komandit şirket şahıs şirketlerinden iken sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket, limited şirket ve anonim şirket ise sermaye şirketlerindendir. Şahıs şirketlerinde ortakların kimlik, kişilik ve ilişkileri ön plana çıkarılıyorken, sermaye şirketlerinde sadece ortakların getirdikleri sermayeler önem taşımaktadır.

Adi ortaklık: Tüzel kişiliği olmadığından ve şirketin kurucu sözleşmesinde geçerlilik şartı aranmamaktadır. Kanunu, ahlaka, adaba, emredici hükümlere, kamu düzenine, kişilik haklarına aykırı olmayan ve imkânsız olmayan her amacın gerçekleşmesi için adi ortaklık kurulabilir.Ortaklık ancak ana sözleşmede belirtilen konularda hak ehliyetine sahiptir. Sözleşmede aksine hüküm bulunmadığı sürece kar ve zarar eşit paylaştırılır. Bu şirketlerde yönetici aynı zamanda temsile yetkili kişidir. Ortakların şirket borçlarından dolayı sorumluluğu birinci derecede, sınırsız ve müteselsildir. Ortaklardan hiçbiri diğer ortakların rızasını almaksızın payını devredemez, yeni ortak alamaz ve payına iştirakçi alamaz. Şirket akdine dayanan tüm davalar, alacağın muaccel olduğu andan itibaren 5 yıllık zamanaşımı süresine tabidir.

Kollektif ortaklıklar: Bir ticari işletmeyi bir ticaret unvanı altında işletmek amacı ile gerçek kişilerce kurulan ve şirket borçlarından dolayı ortakların sorumluluğunun sınırlandırılmamış olduğu şirket tipidir. Kişi ortaklığının tipik örneklerindendir. Şayet kolektif ortaklıkta birden çok yönetici varsa, bunlardan her biri yönetim yetkilerini tek başına kullanabilir. Bir yönetici itiraz hakkına dayanarak diğer ortağın yaptığı işin şirket yararına olmadığı gerekçesi ile karşı çıkabilir. Kollektif ortaklıkta tüm ortakların denetim hakkı vardır ve tüm ortaklar rekabet yasağına tabidirler. Ortakların sorumluluğu ikinci derecede, sınırsız ve müteselsildir.

Adi komandit ortaklık: Bir ticari işletmeyi, bir ticaret unvanı altında işletmek amacı ile kurulan ve şirket borçlarından dolayı bir veya birkaç ortağın sınırsız, diğer ortak veya ortakların ise sınırlı sorumlu oldukları şirket tipidir. Sınırsız sorumlu ortağa komandite ortak, sınırlı sorumlu olana ise komanditer ortak denmektedir. Komanditer ortağın sorumluluğu koyduğu veya taahhüt ettiği sermaye miktarını aşamayacağı için, zarara da sermaye payı ile sınırlı olarak katılır. Şayet komanditer ortak sermaye taahhütlerini aşan bir miktar ile sorumlu olduğunu yazı ile açıklamış veya ilan etmişse üçüncü kişilere veya beyanın muhatabına karşı bu miktar ile sorumlu olur. Ortaklığı temsil etme yetkisi komandite ortağındır.

Limited ortaklık: Bir ya da daha çok gerçek veya tüzel kişi tarafından bir ticaret unvanı altında kurulan, iktisadi konularda faaliyet gösteren, şirket borçlarından dolayı ortaklığın malvarlığı ile ortakların ise taahhüt ettikleri sermaye payları ile sınırlı olarak ve yalnızca ortaklığa karşı sorumlu bulundukları, esas sermayesi belirli ve ortak sayısına bölünmüş olan ticaret şirketidir. Ortakların sorumluluğu sınırlı ve ortaklığa karşıdır. Oy hakkı konulan sermayeye göre hesaplanır. Ortaklığın zorunlu organları genel kurul ve müdürlerdir. Bunun yanında ortak sayısının yirmiden fazla olması halinde denetçi/denetçiler atanması da zorunludur. Ortaklık sıfatı çıkma ve çıkarılma hallerinde kaybedilir. Bu hallerde bu işlemin geçerliliği için esas sermaye azaltılması işlemlerinin yapılması şarttır. Ortakların kar payı hakkı, tasfiye payı hakkı, yeni pay alma hakkı, genel kurul toplantısına katılma hakkı, ortaklık yönetimine ve temsiline katılma hakkı, denetleme hakkı ve çıkma hakları vardır. Ortakların sermaye borcunu ifa etme, aksi öngörülmemişse yönetim ve temsile katılma ve ana sözleşmede öngörülmüş ise rekabet yasağı olmak üzere üç tane yükümlülüğü bulunmaktadır.

Anonim ortaklık: Bir ticaret unvanı altında faaliyet gösteren esas sermayesi muayyen ve paylara bölünmüş olan borçlarından dolayı sorumluluğu malvarlığı ile ortakların sorumluluğu ise taahhüt etmiş oldukları sermaye miktarı ile sınırlı olan şirketlerdir. Her ortak getirdiği sermaye kadar sorumludur ve yönetim yetkisine sahiptir. Anonim ortaklık ani ve tedrici olarak iki türde kurulabilir. Ani kuruluşta tüm paylar, kurucular tarafından taahhüt edilmekte iken tedrici kuruluşta şirket paylarının bir kısmı kurucularca taahhüt veya temin edilmekte geri kalan kısım ise halka arz edilmektedir. Anonim ortaklılığın genel kurul, yönetim kurulu ve denetim kurulu olmak üzere üç tane zorunlu organı vardır.

Paylı komandit ortaklık: Sermayesi paylara bölünen ve ortaklarından bir veya birkaçının şirket alacaklıları karşısında kollektif şirket, diğerlerinin ise bir anonim şirket ortağı gibi sorumlu bulundukları şirkettir. Şirketin yönetim ve temsili, komandite ortaklara aittir ve komandite ortaklar şirkette denetçi olamazlar. Komandite ortaklar aynı zamanda rekabet yasağına tabidirler.